Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2022 İnsani Gelişme Raporu’na (İGR) göre dünya genelinde pandemiyle birlikte eğitim, ekonomik refah gibi alanlarda gerileme yaşandı
Almanya iş gücü göçünü Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yayınlanan İnsani Gelişme Endeksi’ne göre Covid-19 pandemisi, Ukrayna’daki savaş ve iklim değişikliği küresel kalkınmayı tersine çevirdi. Endeks,1990 yılında bir refah ölçüsü olarak GSYİH’nın ötesine bakma çabasıyla başlatıldı.
Türkiye UNDP’nin bir önceki raporunda 189 ülke arasında 54’üncü sırada yer alıyordu. Ancak dünya genelindeki yavaşlamadan Türkiye de pay aldı.
İSVİÇRE ZİRVEDE; SUDAN LİSTENİN SONUNDA
İsviçre, bu yıl 84 yıllık yaşam beklentisi, eğitimde harcanan ortalama 16, 5 yıl ve kişi başı ortalama 66 bin dolar yıllık gelir ile endeksin başında yer aldı.
Listenin sonunda ise ortalama yaşam süresinin 55 olduğu Güney Sudan var. Doğu Afrika ülkesinde insanlar okulda ortalama sadece 5,5 yıl harcıyor ve yılda 768 dolar kazanıyor.
30 yıldır yükselen küresel beklenen yaşam süresi ortalaması ilk defa gerileyerek 2016 seviyesine düştü. ABD’de 2019’dan bu yana beklenen ömür iki yıl gerilerken bazı ülkelerde bu çok daha fazla oldu.
Endeksin ilk yayınladığı yıldan bu yana geçen süreç boyunca birçok ülke krizlerle karşı karşıya kaldı ve listede geriye doğru kaydı. Ancak küresel eğilim sürekli olarak yukarı doğru hareket etti. Geçen yıl, hesaplamalar başladığından bu yana endeksin genel olarak ilk düşüşü oldu ve bu yılın sonuçları bu düşüş eğilimini pekiştirdi.
Endeks, ayrıca pandemi savaş ve küresel ısınmanın etkilerinin düzensiz olduğunu gösterdi. Zengin ülkelerin üçte ikisi geçen yıl toparlanırken, diğerlerinin çoğu krize sürüklenmeye devam etti.
80 ÜLKE CİDDİ BİR KRİZLE KARŞI KARŞIYA
Öte yandan, bu yılki endeks 2021 verilerine dayanıyor. Yazarlarından Achim Steiner, 80’den fazla ülkenin ulusal borçlarını ödemekte sorun yaşadığına dikkat çekerek, “Ancak 2022’nin görünümü daha korkunç. 80 ülkenin bu tür bir krizle yüzleşmekten bir adım ötede olması çok ciddi bir ihtimal. Birkaç yıl içinde ortaya çıkacak olan derin bozulmalar öngörüyoruz” dedi.
TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNE UYARLANDIĞINDA TÜRKİYE 65. SIRAYA GERİLEDİ
UNDP endeks hesaplamasında uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır yaşam standardı olmak üzere üç temel ölçümden yararlanıyor. Türkiye’nin 1990 yılında 0,600 olan İGE değeri, yüzde 39,7 artarak 2021 yılında 0,838’e yükseldi.
1990 ve 2021 yılları arasında Türkiye’de İGE’nin her üç boyutunda da ilerlemeler görüldü: Doğuşta beklenen yaşam süresi 8,3 yıl; ortalama öğrenim süresi 4,2 yıl ve beklenen öğrenim süresi 9,3 yıl arttı. Türkiye’de kişi başına Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) ise aynı dönemde yaklaşık yüzde 139 oranında artış gösterdi.
Ancak Türkiye’nin sıralaması, toplumsal cinsiyet eşitliğindeki gelişmeler dahil edildiğinde gerilere düşüyor. Buna göre Türkiye’de erkekler kadınlara oranla daha yüksek insani gelişme seviyelerinden yararlanıyor ve 170 ülke arasında 65. sıraya geriliyor.
BM, gelişimi Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) indirgeme eğilimine karşı 1990’da İnsani Gelişim Endeksi’ni geliştirmişti. O tarihten bu yana çok sayıda ülkenin endeksi, çeşitli krizler nedeniyle dönem dönem gerilese de küresel bir gerileme geçen yıla kadar hiç görülmemişti. Geçen yılki düşüşün ardından bu yıl da endeksin gerilemesi, bu eğilimi geri çevirmenin zor olabileceğine işaret ediyor.
BU YILKİ VERİLER DAHA KARAMSAR
Zengin ülkelerin üçte ikisi düşüş trendini bu yıl sonlandırsa da çoğu ülkede gerileme devam etti. Bu yıl açıklanan endeksin verileri geçen yıla ait. Raporun yazarlarından Achim Steiner, bu yılki verilerin daha da karamsar gözüktüğünü, 80’den fazla ülkenin borcunu ödemekte zorlandığını belirterek “Büyük aksamalar görüyoruz ve bunların düzelmesi yıllar alabilir.” dedi.
UNDP ilk kez, İGE’de peş peşe iki yıldır küresel çapta gerileme olduğunu açıkladı. İnsani gelişme, 2016 yılı düzeyine gerileyerek, dünyada Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları doğrultusunda katedilen gelişmenin büyük bölümünü tersine çevirdi.
Türkiye de dahil olmak üzere ülkelerin yüzde 90’ından fazlasında İGE ya 2020 ya da 2021 yılında geriledi. Ülkelerin yüzde 40’ından fazlasında ise İGE her iki yılda da geriledi ki, bu durum derinleşen bir krize işaret ediyor.
Rapor, dünyanın rotasında keskin bir dönüş olmazsa, daha ağır yokluklar ve adaletsizliklerin bizi beklediğini savunuyor.
“Dünyamız, peş peşe gelen krizlere yanıt vermeye çabalıyor.” diyen UNDP Başkanı Achim Steiner, “Hayat pahalılığı ve enerji krizlerinde gördük ki, fosil yakıtları sübvanse etme gibi anlık çözümlere odaklanmak çekici gelse de bugünü kurtarma taktikleri nedeniyle, yapmak zorunda olduğumuz uzun vadeli sistemik değişiklikler daha da gecikiyor.” şeklinde konuştu.
Rapor, yenilenebilir enerjiden küresel salgınlara hazır hale gelmeye kadar yeni bir rota çizmek için yatırım ve toplumların bu belirsiz dünyada iniş çıkışlara hazırlıklı olabilmesi için (sosyal güvenceler de dâhil olmak üzere) sigorta odaklı politikaların uygulamaya konulmasını tavsiye ediyor.
