’78 kuşağından Ermeni devrimci Armenak Bakırciyan’ı (Orhan Bakır’) konu alan ‘Alnında Kılıç Yarası: Armenak’ belgeselinin gösterimi yasaklandı.
78 kuşağından Ermeni devrimci Armenak Bakırciyan’ı (Orhan Bakır) konu alan ‘Alnında Kılıç Yarası: Armenak’ belgeselinin gösterimi yasaklandı.
Mayıs Kolektif tarafından yapılan belgesel, Nurcan Yıldırım’ın yönetmenliğinde, TKP/ML – TİKKO kadrolarından Ermeni milliyetine mensup Armenak Bakır’ın mücadelesini ve yaşamını konu ediyor. Çalışmaları beş yıl süren belgesel röportaj, belge ve anıların derlemesinden oluşuyor.
Belgeselin ilk gösterimi Almanya’nın Köln şehrinde yapıldı. Türkiye’de ilk kez gösterime girecek olan belgesel, 26 Ocak 2020 tarihinde yapılması planlanan Kartal Hasan Ali Yücel Kültür Merkezi’ndeki gösterim İstanbul-Kartal Kaymakamlığı’nca yasaklandı. 2 Şubat’ta Ankara Tüm Bel-Sen Genel Merkezi’nde yapılacak olan gösterim ise Ankara Valiliği tarafından yasaklandı.
Partizan ismiyle tanınan hareketin önderi İbrahim Kaypakkaya’nın 68 kuşağı içerisinde Ermeni soykırımını ilk kez kabul eden, Kürt Ulusal Soruna ilişkin tezleri ve Kemalist tarih yazımına aykırı yazıları dönem içerisinde Ermeni gençleri çevresine çekmişti. Orhan Bakır, Hrant Dink, Manuel Demir gibi isimler harekete ilgi duyarak, çalışmalarını yürütmüştü. Armenak Bakirciyan, Merkez Komite üyeliğine yükselerek devrimci hareketler içerisinde Ermeni milliyetinin temsili açısından da dikkat çeken bir isimdi.
‘DEVRİMCİ HAFIZANIN SİLİNMESİNE İZİN VERMEYELİM’
‘Bakur’ (Kuzey) adlı belgeselden dolayı hapis cezasına çarptırılan gazeteci – yönetmen Ertuğrul Mavioğlu da yasağa ilişkin konuştu: “Armenak belgeselinin yasaklanması, kötücüllüğü toplumsal ilişkilerin temeli haline getirmek isteyen muktedirin kaçınılmaz refleksidir. Çünkü Armenak’ta herhangi bir devrimci değil, aynı zamanda temas ettiği herkeste unutulmaz bir etki bırakmış, eşitlikçi, paylaşımcı, insanlığın ürettiği iyi değerlerin taşıyıcılarından biri olan Orhan Bakır anlatılıyor. Bu nedenle Armenak belgeselinin yasaklanmasını sadece kınamayıp geçmeyelim, bu belgeselin yapımcılarıyla dayanışma içinde olmakla da yetinmeyelim. Asıl olarak Armenak’ın ulaşabildiğimiz her yerde gösterilmesini ve izlenmesini sağlayalım. Devrimci hafızanın silinmesinin önü ancak böyle kesilebilir.”
Gösterimlerinin engellenmesi üzerine belgeselin yapımcısı Mayıs Kolektifi, Change.org’da yasağı kınayan bir kampanya başlattı.
ARMENAK BAKIRCİYAN’DAN ALİ AĞA’YA
Diyarbakır ‘Gavur’ mahallesi doğumlu Bakırciyan Partizan hareketine girmeden önce Anadolu’da Ermeniler’i bulmakla görevlendirilen bir papazın yardımcısıydı. İstanbul’da örgüte katılan Bakırciyan, o dönem Hrant Dink’le birlikte örgüte kimlikleri dolayısıyla zarar gelmemesi için ismini türkçeleştirerek, Orhan Bakır ismini aldı. O yıllarda Tercüman gazetesi sık sık ‘sol örgütler içinde Ermeniler konulu yazılar’ yayınlıyordu.
Diyarbakır Ermeni Kilisesi’nin papazı Der Giragos’un tavsiyeleriyle okudu. Önce Diyarbakır’da ilkokulu bitirdi. Ardından da ortaokul ve liseye gidebilmek için İstanbul – Üsküdar’a geldi. Surp Haç Tıbrevank Ermeni Lisesi’nin yatılı okudu. Hrant Dink’le okul arkadaşı olan Bakırciyan üniversite yıllarında da onunla birlikteydi.13 Mayıs 1980’de Elazığ Karakoçan’da girdiği çatışmada yakakanan ve işkence ile öldürülen Bakirciyan, Elazığ, Dersim, Erzincan bölgesinde Ali Ağa olarak tanınıyordu.
‘YAVRUM BİZ ERMENİYİZ’
27 Mayıs 2005’te Agos gazetesine gönderilen Azad Demir isimli mailde ise Bakirciyan’a dair şunlar yazıyordu;
“Orhan’ın ölümünü radyodan dinledik. Babam şok olmuş ve benzi solmuştu, beni yanına çağırdı. ‘Azadım’ dedi. Yutkunuyor, ağlıyor ve konuşamıyordu. Tüm hücreleriyle acı çekiyordu: “Orhan gitti, beni onun yanına götür.” Araba yoktu. Babamı sırtlayıp ta Karakoçan denen lanet diyara nasıl gidecektim? Üstelik Orhan’ın naaşı verilmemiş ve ‘Azılı Ermeni terörist’ diye radyo ve televizyonlarda verilen anonsların ardından polis tarafından kaçırılarak gömülmüştü.
Tabii, Orhan’ın hayatta iken vasiyet ettiği, ‘Ölürsem beni Faraç’ın bu tepesine gömün!’ dediği yere getirilmesi gerekiyordu. Arkadaşları Orhan’ın bu vasiyetini yerine getirmekte asla tereddüt etmediler. Naaşı polisin gömdüğü topraktan kaçırılarak vasiyet ettiği Faraç’a getirildi.Cenaze töreni için bize haber verildiğinde babam zar zor nefes alıyordu. ‘Azad’ım diye inledi elimi güçsüz elleri arasına aldı.‘Yavrum, biz de Ermeniyiz. Git kardeşini son yolculuğuna uğurla ve dön!’
Binlerce kişi Orhan’ın mezarının başındaydık. Kadınların ağıtlarıyla erkeklerin gür sloganları yarışıyordu. Bu olaydan birkaç gün sonra da babamı kaybettim. Babamın ardından kendimi toparlamakta güçlük çektim. Sürekli gerçek kimliğimi sorgular oldum. Neydi, neden olmuştu? Babam niye kendini gizlemişti, bugüne kadar yaşamıştı ve neden şimdi bunları bana söylemişti? Sorularımın yanıtını babamın yaşıtı arkadaşlarından öğrenmeye başladım. Yaşanan o acı günleri anlattılar.
Kırım döneminde Dersim’e sığınan 25 – 40 bin Ermeni kurtarılmıştı. Bazı Dersimli aşiretler de onlara zulüm yapmıştı ama birçoğu iyilik etmişti. Babam gibiler çoktu ve onlar Dersimliler’e şükran duyuyorlardı. Çünkü kırım anında, Dersimli ve Dersim kökenli olup da Sivas – Zara’ya kadar yayılan Alevi toplulukların fedakârca kendilerini koruduklarını görmüşlerdi.”
