Türkiye’deki 12 Mart darbesinden bu yana Avrupa’da sürgünde yaşayan gazeteciler Doğan Özgüden ve İnci Tuğsavul Özgüden‘in mücadele dolu yaşamlarını konu alan ve Esra Yıldız’ın yönettiği Vatansız-Heimatlos belgeseli, Antalya, Ankara, İzmir, Boston, Paris ve Köln’den sonra Hamburg’ta gösterilecek.
Yıllardır Türkiye’de siyaset, medya, sanat ve bilim alanlarında devlet baskısının hedefi olanların yaşam, düşünce ve mücadelelerini çeşitli etkinliklerle Alman kamuoyuna yansıtan Interkulturelle Denkfabrik’in düzenlediği gösterim 27 Ekim 2023’te, saat 19’da başlayacak.
Doğan Özgüden, bir demiryolu emekçisinin oğlu olarak 1936’da Ankara’nın Kalecik ilçesinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Türkiye’nin çeşitli köy ve şehirlerinde yaptı. Yüksek iktisat öğrenimi yaparken 1952’de gazeteciliğe İzmir’de Ege Güneşi gazetesinde başladı.
Sabah Postası, Öncü, Milliyet, ve Gece Postası gazetelerinde çalıştıktan sonra, Türkiye’nin en eski günlük gazetesi Akşam‘ın genel yayın müdürlüğünü üstlenerek onu yükselen sol hareketin günlük sesi haline getirdi. (1964-66).
Gazeteciler Sendikası, Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Sendikaları Federasyonu, Basın Şeref Divanı ve Basın İlan Kurumu yönetim kurullarında görev aldı. 1962’den sonra Türkiye İşçi Partisi (TİP) saflarında siyasi çalışmalara katıldı ve iki yıl sonra Merkez Yürütme Kurulu’na seçildi.
İnci Tuğsavul Özgüden ise 1940’ta Ankara’da doğdu. Gazeteciliğe, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yüksek öğrenimini sürdürürken 1961’de Ankara’da Hür Vatan Gazetesi ve Kim Dergisi‘nde başladı. Daha sonra Hareket (1962-63) ve Akşam (1963-66) gazetelerinde çalıştı. 1962’de Ankara Gazeteciler Sendikası, 1963’te İstanbul Gazeteciler Cemiyeti tarafından “Yılın Gazetecisi” ödülüne değer görüldü.
Özgüden çifti, 1967’den sonra haftalık sosyalist dergi Ant‘ı ve Ant Yayınları’nı kurarak 12 Mart 1971 sıkıyönetimi tarafından kapatılıncaya kadar yönettiler. O zamana kadar yazdıkları yazılardan dolayı haklarında toplam 300 yılı aşkın hapis cezası talebiyle 50’den fazla dava açıldığı için Türkiye’den ayrıldılar.
Avrupa’da diğer muhalif sürgünlerle birlikte Demokratik Direniş Hareketi’ni kurarak cunta rejimine karşı kampanya yürüttüler.
1974’ten beri Brüksel’de çeşitli dillerde Türkiye üzerine yayın yapan İnfo-Türk Ajansı (www.info-turk.be) ve çok uluslu göçmen eğitim merkezi Güneş Atölyeleri’ni (www.ateliersdusoleil.be) kurdular ve yönettiler.
12 Eylül 1980 darbesinden sonra Özgüden ve Tuğsavul, askeri cuntaya karşı yurt dışında mücadele yürütmek üzere Avrupa’da kurulan Demokrasi İçin Birlik (DİB)‘in genel başkanlığı ve yayın yönetmenliği görevlerini üstlendiler.
Cuntaya karşı yürüttükleri muhalefetten dolayı, 200’e yakın rejim karşıtıyla birlikte 1982 yılında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkartıldılar. Ayrıca, haklarında Türkiye’de yeni davalar açıldığı gibi, Belçika’da da Türkiye Büyükelçiliği ve ona bağlı kurumların sürekli baskı ve tehditlerine hedef oldular.
Özgüden ve Tuğsavul 2006’da İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi tarafından “Ayşe Zarakolu Düşünce Özgürlüğü Ödülü”ne, 2014’te Belçika’daki Asuri, Ermeni, Kürt ve Türk demokratik örgütleri tarafından “İnsanlık Vatandaşları Ödülü”ne, 2015’te Türkiye Yayıncılar Birliği tarafından “Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü”ne değer görüldüler.
Doğan Özgüden ayrıca 2007’de Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) tarafından “Türk Basınına 50 Yılı Aşkın Süreyle Vermiş Olduğu Seçkin Hizmetler İçin Teşekkür” belgesiyle, 2016’da da Adalet ve Demokrasi İçin Avrupa Ermeni Federasyonu tarafından “İnsan Hakları, Demokrasi, Gerçek ve Adalet İçin Ömür Boyu Mücadele” ödülü ile onurlandırıldı.
Özgüden, Türkiye ve sürgün yılları anılarını “Vatansız” Gazeteci adı altında iki cilt olarak yayınlamıştı. Daha sonra da sürgün yașamında çeșitli gazete, ajans bültenleri ve dergilerde yer alan Türkçe yazılarından seçmeler de altı cilt olarak yayınlandı.
“Vatansız” Gazeteci’nin tamamı ile Sürgün Yazıları‘ndan seçilmiş yazılardan iki kitap da Journaliste “Apatride” ve Ecrits d’Exil adı altında Fransızca olarak yayınlandı.
Belçika Gazeteciler Cemiyeti‘nin ve Brüksel Kültürler Arası Etkinlikler Merkezi (CBAI)’nin üyesi olan Özgüden’in çeşitli dillerde yayımlanmış diğer kitapları: Faşizm (1965), Kapitalizm (1966), Türkiye Dosyası (1972), İşkencede Türkiye (1973), Türkiye, Faşizm ve Direniş (1973), Uluslararası Sendika Hareketi (1979), Türkiyeli Göçmen İşçiler (1983), Türkiye’de Militarist “Demokrasi” üzerine Kara Kitap (1986), Türkiye’de İslam Köktendinciliği (1987), Türkiye’de Aşırı Sağ Hareket (1988).
Belçika’da Uluslararası Basın Cemiyeti (API)‘nin üyesi olan Tuğsavul’un İstanbul’da yayınlanmış Müzik Rehberi (1965) ve Brüksel’de yayınlanmış Türk Kadını (1991) isimli çalışmaları bulunuyor.
Özgüden ve Tuğsavul’un gerek Türkiye’de, gerekse sürgünde 60 yıldan beri yazdıkları ve yayınladıkları tüm kitaplarla Ant Dergisi’nin ve İnfo-Türk bültenlerinin pdf’lerine şu adresten erişilebilir: